از سال 1353انجمن های میراث فرهنگی به صورت محدود با عنوان «انجمن حفظ آثار باستانی بخش ها دهات» فعالیت داشتند. در بند 21 ماده 3 قانون اساسنامه سازمان میراث فرهنگی كشور مصوب 1/2/67 با عنوان ( ایجاد و گسترش انجمن های میراث فرهنگی در سطح كشور ) فعالیت این انجمن ها قانونمندتر گردید. در پی آن ، اساسنامه انجمن های میراث فرهنگی كشور مصوب 3/7/73 از طرف شورای سازمان میراث فرهنگی كشور تدوین و اجرایی گردید:
اساسنامه انجمن های میراث فرهنگی كشور مصوب 3/7/73 شورای سازمان میراث فرهنگی كشور
ماده 1- تعریف:
انجمن های میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نهادی است، ملی- فرهنگی و غیر انتفاعی،وابسته به سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری كه بر حسب ضرورت و تشخیص سازمان در مراكز استانها، شهرستانها، بخشها و روستاها یا برای موزه ها و آثار تاریخی تشكیل می شود.
ماده 2- هدف :
1. جلب حمایت مادی و معنوی مردم .
2.مشاركت همه جانبه عموم مردم در زمینه پژوهش، حفظ، احیاء معرفی و آموزش میراث فرهنگی كشور.
ماده 3- وظایف و اختیارات انجمن ها:
1.آشنایی با قوانین و مقررات ناظر به پژوهش، حفظ و احیاء، معرفی و آموزش میراث فرهنگی كشور و فراهم نمودن زمینه های لازم برای انتقال آن به عموم.
2. بحث و بررسی و ارائه مشاوره فرهنگی و اجتماعی به منظور اجرای مطلوب برنامه های پژوهش ، حفظ و احیاء ، معرفی و آموزشی میراث فرهنگی در حوزه عمل خود با توجه به مقتضیات و امكانات محل و پیشنهاد آن به سازمان.
3. سعی در شناسائی و شناساندن وجوه ناشناخته میراث فرهنگی محل.
4. تشویق و ترغیب مردم به رعایت احترام میراث فرهنگی و حفظ و صیانت آن.
5.مشورت و پیدا كردن راه های عملی برای جلوگیری از هر گونه اقدام غیرقانونی در زمینه حفاری های غیر مجاز ، تخریب آثار تاریخی ، خرید و فروش اموال فرهنگی و پیشنهاد آن به سازمان.
6. بررسی طرق جلب مساعدت های مادی و معنوی مردم و پیشنهادی آن به سازمان.
7. همكاری با هیأتهای تخصصی و كارشناسان و بازرسان اعزامی از سوی سازمان.
8. همكاری با نهادها و ارگانهای محلی و جلب مساعدت همه جانبه آنان برای دستیابی به اهداف انجمن.
9. پیشنهاد موارد مصرف عواید مالی انجمن به سازمان و هزینه آن بر اساس آئین نامه ای كه پس از تصویب هر انجمن و تایید سازمان میراث فرهنگی كشور قابل اجراء است.
10. انجام دادن سایر اموری كه در حدود مقررات از سوی سازمان به انجمن ارجاع می شود.
ماده 4- عواید انجمن:
الف- كمكهای مردمی و مساعدتهای مالی بخش خصوصی و دولتی و سازمان میراث فرهنگی كشور.
ب- در آمد ناشی از فعالیت های انجمن كه در حدود مقررات این اساسنامه و تایید سازمان میراث فرهنگی كشور انجام می شود.
ماده 5- اعضاء:
در هر یك از مراكز استان ها، شهرستانها، شهرها، بخش ها، روستاها انجمن میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بدین شرح تشكیل می شود:
الف- اعضای انجمن مراكز استانها :
1. استاندار ( رئیس انجمن)
2. مدیر كل میراث فرهنگی استان (دبیر)
3. شهردار مركز استان.
4. رئیس دانشگاه یا مركز آموزش عالی استان.
5. رئیس كل دادگستری استان.
6. رئیس شورای اسلامی استان.
7. مدیركل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان.
8. مدیر كل راه و شهرسازی استان.
9. مدیر كل اوقاف و امور خیریه استان.
10. مدیر كل آموزش و پرورش استان.
11. مدیر كل صداو سیمای استان.
12. مدیر كل حفاظت محیط زیست.
13. پنج نفر از صاحبنظران و علاقمندان به پیشنهاد مدیر كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان و تصویب اعضاء.
ب- اعضاء انجمن شهرستانها و شهرها:
1. فرماندار ( رئیس).
2. مدیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان ( دبیر).
3. شهردار.
4. رئیس شورای اسلامی شهرستان.
5. رئیس اداره آموزش و پرورش.
6. رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی.
7. چهار تن از صاحب نظران و علاقه مندان، میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان به پیشنهاد مدیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان و تصویب اعضاء.
ب- اعضاء انجمن شهرستانها و شهرها:
1. بخشدار ( رئیس).
2. نماینده میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری.(دبیر )
3. رئیس شورای اسلامی بخش.
4. مدیر آموزش و پرورش بخش.
5. سه نفر معتمد و صاحب نظر محلی به پیشنهاد نماینده میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و تصویب اعضاء.
د- اعضاء انجمن دهستان:
1. دهیار ( رئیس)
2. نماینده میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان/ شهرستانها ( دبیر).
3. رئیس شورای اسلامی دهستان.
4. سه نفر معتمد و علاقمند به میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به پیشنهاد نماینده میراث فرهنگی و تصویب اعضاء.
هـ.. اعضاء انجمن روستاها:
1. رئیس شورای اسلامی(رئیس).
2. نماینده میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری (دبیر).
3. نماینده آموزش و پرورش در محل.
4. سه نفر معتمد و صاحب نظر محلی به پیشنهاد نماینده میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و تصویب اعضاء.
و- اعضاء انجمن های گنجینه ها یا آثار تاریخی:(دوستداران موزه یا اثر)
1. مدیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری كه موزه یا اثر در حوزه وظایف اوست.(رئیس)
2. مدیر موزه یا اثر (دبیر).
3. سه نفر از صاحبنظران و علاقمندان به میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به پیشنهاد مدیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و تصویب سازمان.
ماده 6- شرایط عضویت اعضاء و تشكیل جلسات:
1. مدت عضویت در انجمن 3 سال خواهد بود.
2. در صورتی كه انجمن تجدید انتخاب معتمدان و صاحب نظران محلی را تایید كند عضویت آنان به خودی خود برای دوره بعدی تمدید می شود و احتیاجی به صودر ابلاغ مجدد نخواهد بود.
3. دبیر انجمن مسئول پیوند دادن انجمن و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری كشور است.
4. انجمن 1 نفر از اعضای خود را به عنوان نایب رئیس و 1 نفر را به عنوان حسابدار انتخاب می كند.
5. عضویت در انجمن افتخاری است.
6.جلسات عادی انجمن هر 3 ماه 1 بار و جلسات فوق العاده به پیشنهاد دبیر و موافقت و دعوت رئیس انجمن تشكیل خواهد شد.
7. جلسات انجمن با حضور بیش از یك دوم از اعضاء رسمیت خواهد یافت و تصمیمات آن با تایید اكثریت حاضر خواهد بود.
8. احكام عضویت معتمدان و صاحبنظران انجمن مراكز استان و موزه های مراكز استانها و موزه های سطح اداره كل را رئیس سازمان و انجمن های شهرستانها، بخشها، روستاها و سایر موزه ها و آثار تاریخی را مدیر كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان صادر خواهد كرد.
9. حسب مجوز رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری كشور عواید انجمن در نزدیك ترین بانك و به نام انجمن سپرده می شود و هرگونه پرداخت با امضای مشترك حسابدار و نماینده میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری محل در اجرای برنامه های تصویب شده سازمان صورت می گیرد.
این اساسنامه در 6 ماده در جلسه مورخ 3/7/73 شورای سازمان میراث فرهنگی كشور به تصویب رسید و از تاریخ تصویب سازمان میراث فرهنگی كشور آن را به اجرا می گذارد.
