کارشناس میراث‌فرهنگی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گفت: کاروانسرای دیر گچین استان قم بنایی تاریخی با قدمتی بیش از 2 هزار سال است.
به‌گزارش میراث‌آریا به‌نقل از روابط‌عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان قم؛ امیدعلی صادقی در نشست تخصصی «مدیریت بحران و تاب‌آوری بناهای تاریخی با تأکید بر کاروانسراهای ثبت جهانی» در کاروانسرای دِیرِ گَچین قم، با اشاره به تاریخ و پیشینه ساخت این بنا افزود: کاروانسرای دیر گچین که با نام‌های مختلفی از جمله قلعه دی و دیر جَسین از آن نام برده می‌شود، بنایی شبیه به قلعه است که در زمان ساسانیان ساخته شده است.
کارشناس میراث‌فرهنگی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گفت: نخستین کاربری این بنا حدود 2 هزار و ۴۶۰ سال پیش در زمان ساسانیان بوده که تا ارتفاع یک متر ساخته شده است و سپس در دوره سلجوقیان که قسمتی از آن تخریب شده بود، مورد بازسازی قرار می‌گیرد.
او ادامه داد: هزار سال پیش در دوره سلجوقیان برای این که تفاوت ترمیم و ساخت بنا با دوره ساسانیان که از آجرهایی با ابعاد ۴۴*۴۴ استفاده می‌شده، از ابعاد آجرهای 40*40 برای مرمت بنا استفاده شده است تا تفاوت تاریخی آن مشخص باشد.
او اظهار کرد: طی کاوش‌های صورت گرفته یک سر اسکلت آدم در این مکان پیدا شده که متعلق به یکی از پیش قراولان مغول بوده که قصد حمله داشته و این دژ جایی بوده که جلوی این حمله را گرفته است.
صادقی با بیان این که این بنا تا دوره سلجوقیان حالت دژ داشته است، خاطرنشان کرد: پس از دوره سلجوقیان که راه‌های ارتباطی ایجاد شدند، این مکان کم‌کم به کاروانسرا تبدیل می‌شود.
کارشناس میراث‌فرهنگی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی یادآور شد: در دوره صفویه این بنا تا ارتفاع سه متر که مربوط به دوره ساسانیان و سلجوقیان بوده است، به کاروانسرا تبدیل می‌شود.
او افزود: در زمان صفویه تصمیمی گرفته می‌شود که ۹۹۹ کاروانسرا در ایران ساخته شود ودر پی این تصمیم برخی از آن‌ها از پایه ایجاد، بعضی بناها تبدیل به کاروانسرا و تعدادی دیگر نیز با ترمیم و بازسازی به کاربری کاروانسرا تبدیل میشوند.
صادقی اضافه کرد: یکی از همین بناهای ساخته شده کاروانسرای دیر گچین استان قم است که در زمان حمله اعراب به نام دیر جَسین نیز شناخته می‌شده است.
کارشناس میراث‌فرهنگی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گفت: بعد از حمله اعراب با آمدن ماشین و ایجاد جاده، کاربری این مکان تغییر کرد و به محل نگهداری گوسفندان تبدیل شده و به مرور زمان کاربری آن تغییر کرده بود.
او با اشاره به نامگذاری این بنا گفت: علت نامگذاری این بنا با عنوان «دِیر» که محل اقامت بوده است و عده‌ای برای انجام اقدامات مهم به این مکان می‌آمدند، از جمله رازی که تعدادی از کتاب‌های خود را در این مکان نوشته است و نام «گَچین» به دلیل این است که ملات اصلی ساخت بنا از گچ بوده، چنان چه دو تا سه پایه و برخی تزیینات این مکان از گچ ساخته شده است.
این برنامه با حضور حجت‌الاسلام سید اسماعیل حسینی مقدم سرپرست معاونت اجتماعی، فرهنگی و زیارت استانداری قم، علیرضا جلال‌زایی مدیر پایگاه میراث جهانی کاروانسراهای ایران، اکبر حاجی‌ابراهیم‌زرگر پیشکسوت میراث‌فرهنگی و استاد دانشگاه، علیرضا ارجمندی مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان قم و معاونان و کارشناسان این اداره‌کل، تعدادی از مسئولان استان و فعالان حوزه میراث‌فرهنگی برگزار شد.
۲۶ شهریور 1402 در چهل و پنجمین نشست کمیته میراث جهانی یونسکو، پرونده «کاروانسرای ایرانی» به عنوان بیست و هفتمین اثر تاریخی و طبیعی ایران ثبت جهانی شد. در این پرونده ۵۴ کاروانسرای ایران از جمله کاروانسرای دیر گچین استان قم ثبت شده‌اند.
کارونسرای دیر گچین استان قم با بیش از 2 هزار سال قدمت که «مادر کاروانسراهای ایران» نامیده می‌شود، یکم مهر سال ۱۳۸۲ با شماره ثبت ۱۰۴۰۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده، این کاروانسرا در بخش مرکزی شهرستان قم در کیلومتر 68 آزادراه قم ـ گرمسار واقع شده است.
اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان قم در بلوار ۱۵ خرداد، کوچه ۷.۱ قرار دارد. نشانی کانال آن در پیام‌رسانان ایتا https://eitaa.com/mirase_karime و نشانی اینترنتی این اداره‌کل https://qom.mcth.ir و تلفن تماس آن ۳۷۶۰۳۴۲۶ با پیش‌شماره ۰۲۵ است.
نشانی اینترنتی خبرگزاری میراث آریا (استان قم) https://www.chtn.ir/service/provinces/qom است.
۲/
