جغرافیای طبیعی

نواحي دشتي

اين نواحي بيشتر در مرکز و شمال شرق استان قرار دارند و با شيبي ملايم از غرب به شرق به سمت درياچه نمک و حوض سلطان کشيده شده اند . وجود تشکيلات گچي و نمکي باعث شور شدن سفره هاي آب زير زميني اين مناطق شده است . در استان قم هر چه از نواحي غربي و کوهستاني جنوب به سمت درياچه نمک و دشت مسيله حرکت کنيم، از کيفيت خاک و آب کاسته شده و دشت ها تبديل به بيابان هاي خشک و بي آب و علف خالي از سکنه مي شوند.

منابع آب :

رودها : رودهای این استان بیشتر از غرب به شرق و از جنوب به سمت شمال جریان دارند. مهمترین رودهای استان عبارتند از :

رودهای اصلی : "قره چای و قمرود (اناربار)"

و رودهای فرعی : "امامزاده اسماعیل، بیدهند (ابرجس)، قره سو و طغرود"

رودهای شور کرج و جاجرود از شمال استان تهران، وارد استان قم شده و سرانجام به دریاچه ی نمک می ریزند. تعدادی رودهای فصلی کوچک نیز به دریاچه ی حوض سلطان در شمال استان وارد می شوند.

سدها : سه سد مخزنی امامزاده اسماعیل، سد کبار و سد سنجگان با هدف تأمین آب کشاورزی و تغذیه ی سفره های زیرزمینی نواحی اطراف احداث شده است. سدهای انحرافی نسبتاً مهمی نیز در سطح استان بر روی رودهای مختلف به منظور انحراف آب رودها به کانال های آبیاری در زمینهای کشاورزی زده شده است. سد کبار، از جمله آثار ثبتی میراث فرهنگی و گردشگری قم است و بر اساس شواهد، قدیمی ترین سد قوسی جهان محسوب می شود. یکی دیگر از سدهای مخزنی سد پانزده خرداد است. این سد، اگر چه در خارج از استان احداث شده، هدف از ساخت آن تأمین آب آشامیدنی موردنیاز مردم قم بوده است.

آبهای زیرزمینی : موقعیتهای اقلیمی استان قم موجب شده ، مردم این منطقه از دیرباز به احداث قنات و حفر چاه برای آبیاری بخش عظیمی از مزارع خود روی آورده اند.

زیستگاه های جانوری

گروه های کوچکی از حیات وحش در بعضی از مناطق قم دیده می شود که گونه هایی از قوچ، میش، بز، آهو، جبیر، خوک، روباه، شغال، جوجه تیغی، خرگوش، گربه وحشی، گرگ و انواع پرندگان و خزندگان در آنها پراکنده اند. یکی از این مناطق، منطقه پلنگ دره است. این منطقه به علت داشتن زیستگاه های جانوری و گیاهی و وجود پلنگ در آن، از دیرباز به این نام شهرت یافته و با وسعتی معادل 30 هزار هکتار در جنوب غربی قم و در جاده ی سلفچگان – نیزار – واقع شده است.