ساخت مخزن امن اشیای تاریخی در قم با هدف ایجاد فضایی امن و استاندارد برای نگهداری میراث تاریخی و فرهنگی از مهمترین دستاوردهای میراث فرهنگی استان در سالی که گذشت، بوده است.
بر اساس مطالعات باستان‌شناسی، قم دارای قدمتی ۷هزارساله است؛ وجود بناهای تاریخی و باستانی در گوشه و کنار این شهر کهن نشان از قدمت آن به اندازه تاریخ بشر دارد.
کاوش‌های باستان‌شناسی در این دیار کهن روایت‌گر حدود ۱۵ هزار شی تاریخی است؛ محوطه باستانی قلی درویش از آثار شاخص تاریخی و نمادی از تمدن هفت هزارساله قم از معدود محوطه‌های کاوش شده حاشیه کویر مرکزی در بر گیرنده سطح وسیعی از لایه‌های استقراری فرهنگ‌های عصر برنز جدید، دوره گذار از عصر برنز جدید به عصر آهن و همچنین استقرارهای عصر آهن است؛ آثاری که در این تپه باستانی کشف شد نشان داد که قم باستانی از غنای تاریخی – فرهنگی عمیقی برخوردار است.
نگاهی به آثار و چشم اندازهای تاریخی قم، تمدن هفت هزار ساله‌ای را به یدک می‌کشد که لزوم حفظ و حراست از آن را دو چندان می‌کند.
استان قم حدود ۳۵۰ اثر ثبتی ملی مانند مساجد و بقاع متبرکه، کاروانسراها، قلعه‌ها و محوطه‌ها و تپه‌ها، خانه‌ها و آب‌انبارهای تاریخی را در دل خود جای داده که بدون شک معرفی آثار و شناسایی و حفظ و نگهداری از آن جزئی از رسالت‌های ملی و مذهبی است.
به مناسبت هفته میراث‌فرهنگی و موزه‌ها مروری بر کارنامه میراث فرهنگی استان قم در سال ۱۴۰۰ داشته‌ایم که حاکی از گام‌های اساسی معاونت میراث قم در زمینه حفظ و حراست از آثار تاریخی است.
ساخت مخزن امن اشیای تاریخی
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی قم گفت: «شاخص‌ترین اقدام در حوزه میراث فرهنگی استان در سال ۱۴۰۰ تکمیل مخزن امن برای نگهداری و حفاظت از اشیاء تاریخی و فرهنگی استان بوده است.»
علیرضا ارجمندی افزود: «با پیگیری‌های انجام شده، پروژه ساخت مخزن امن اشیای تاریخی استان به پایان رسیده و به زودی به بهر برداری می‌رسد.»
او با بیان این‌که ایجاد فضایی امن و استاندارد برای نگهداری اشیای تاریخی از نیازهای معاونت میراث‌فرهنگی استان بود، ادامه داد: «این مخزن قابلیت و ظرفیت آن را دارد که به عنوان مرکز مرمت و نگهداری اموال فرهنگی و تاریخی، استان‌های همجوار را نیز تحت پوشش خود قرار دهد.»
مدیرکل میراث‌فرهنگی استان عنوان کرد: «مخزن امن اشیای تاریخی قم در متراژی حدود ۸۰۰ متر و با اعتباری حدود ۱۰ میلیارد ریال از محل اعتبارات ملی تکمیل شده است.»
او گفت: «این مخزن دارای محل‌هایی مجزا برای تفکیک اشیا بر اساس جنس، قدمت و همچنین فضاهایی برای آزمایشگاه، مرمت اشیا، اتاق مانیتورینگ و اتاق عکاسی است.»
ساماندهی موزه مراجع تقلید
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی قم با بیان این که خانه امام خمینی (ره)، گنجینه آثار مراجع تقلید، خانه زند، خانه ملاصدرا، مقابر گنبد سبز، محوطه باستانی قلی‌درویش، مسجد جامع، دیرگچین، خانه یزدان‌پناه و تیمچه‌بزرگ از آثار تاریخی شاخص استان است، گفت: «اداره کل میراث‌فرهنگی استان در سال ۱۴۰۰ مذاکراتی برای تفاهم‌نامه همکاری در جهت ساماندهی موزه آثار مراجع تقلید با سازمان فرهنگی هنری شهرداری قم انجام داد.»
او با بیان این که شهر مقدس قم شهر علم و اجتهاد است، افزود: «ساماندهی موزه آثار مراجع تقلید در قالب تفاهم‌نامه همکاری با سازمان فرهنگی هنری شهرداری اقدامی ارزشمند برای معرفی هر چه بیشتر شخصیت و آثار مراجع تقلید بوده است.»
ارجمندی ادامه داد: «گنجینه آثار مراجع عظام تقلید در مقابل بیت تاریخی حضرت امام خمینی (ره) روایت‌گر آثار و زندگینامه ۱۲ نفر از مراجع تقلید است.»
تخصیص ۱۰میلیارد و ۵۸۰میلیون تومان در حوزه میراث‌فرهنگی قم
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی قم با بیان این که در یک سال گذشته ۱۰میلیارد و ۵۸۰میلیون تومان از محل اعتباران استانی و ملی به مرمت، ساماندهی و مطالعات حریم آثار تاریخی اختصاص یافت، گفت: «در سال گذشته عملیات مرمت سرای حاج عسگرخان با اعتباری حدود ۵۰۰ میلیون ریال از محل اعتبارات استانی انجام شد.»
او ادامه داد: «سرای حاج عسگرخان در نزدیکی حمام تاریخی حاج عسگرخان قرار دارد و جزئی از راسته بازار نو محسوب می‌شود و قدمت آن به دوره قاجار می‌رسد.»
ارجمندی گفت: «سراهای اطراف راسته بازار، پیوندی اقتصادی با مجموعه بازار قم دارند که مهمترین آن‌ها عبارت از سرای صدراعظم، سرای همدانی‌ها، سرای حاج عسگر خان، سرای شین و سرای حاج عباس‌قلی است.»
او درباره دیگر آثار شاخص مرمت شده در سال گذشته به مرمت بنای تاریخی مذهبی امامزاده خدیجه خاتون اشاره کرد و گفت: «این بنا با قدمتی مربوط به دوره ایلخانی با مبلغی حدود ۶۰۰ میلیون ریال از محل اعتبارات ملی مرمت شد.»
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی قم ادامه داد: «این مرمت شامل حذف الحاقات دوره‌های مختلف، استحکام بخشی پایه‌های سنگی بوده است.»
ارجمندی در ادامه از مرمت کاروانسرای تاریخی صدرآباد با اعتباری بالغ بر ۱۵۰ میلیون تومان از محل اعتبارات ملی خبر داد و گفت: «در این پروژه اقدام‌های مرمتی، چون سبک‌سازی، دوخت و دور ترک‌ها، اجرای صندوقه و آجر فرش بام انجام شد.»
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی قم گفت: «بنای کاروانسرای تاریخی صدرآباد مربوط به دوران صفوی – قاجار منحصر به فرد و شامل ۲ حیاط مرکزی و ۶ برج دیده‌بانی است و تمام بنای کاروانسرا با آجر ساخته شده و حتی پشت‌بام نیز با آجرهای خطایی فرش شده است.»
ارجمندی گفت: «مرمت خانه تبریزی نیز با هزینه ۵۰۰میلیون ریال از محل اعتبارات ملی شامل اصلاح کف‌فرش، بندکشی دیوارها، عایق‌کاری بام بود.»
نصب گریتینگ تپه قلی درویش
عمار کاوسی، معاون میراث فرهنگی قم گفت: «در راستای حفاظت از نماد هفت هزارساله تمد ن قم اجرای گریتینگ فلزی برای تردد بازدیدکنندگان در محوطه باستانی قلی درویش از فعالیت‌های شاخص سال ۱۴۰۰ بوده است.»
او ادامه داد: «گریتینگ، مسیر فلزی در امتداد راه چوبی تعبیه شده در محوطه قلی درویش و برای افزایش وسعت منطقه قابل بازدید بوده که برای تردد در مسیر بازدید محوطه قلی درویش بدون آسیب به لایه‌های باستانی با نرده‌گذاری و کف‌سازی فلزی اقدام شده است.»
ثبت ملی
از دیگر رویدادهای مهم قم در سال ۱۴۰۰ ثبت ملی ۱۰ اثر فرهنگی- تاریخی بود که از سوی وزیر وقت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی طی نامه‌های جداگانه‌ای به استاندار قم ابلاغ شد.
معاون میراث فرهنگی قم گفت: «در سال ۱۴۰۰ تعیین حریم سه اثر تاریخی شامل آب انبارسزاوار، قلعه سزاوار و خانه تاریخی بوکانی و یک مورد بازنگری و اصلاح حریم برای مدرسه حجتیه انجام شد.»
عمار کاوسی در ادامه از ثبت ملی ۱۸ اثر منقول و غیرمنقول دریک سال گذشته خبر داد و گفت: «ثبت هفت جلد قرآن نفیس خطی متعلق به موزه حج وزیارت از آثار منقول بوده است.»
او ادامه داد: «ثبت چهار مورد اثر غیر منقول شامل خانه تاریخی فیض، محوطه تاریخی کفتر خون، محوطه باستانی خاوه (قبرستان باستانی) و سرای احمد زاده در چهار راه بازار از جمله آن بوده است.»
معاون میراث فرهنگی استان عنوان کرد: «سال گذشته ثبت ملی ۴ میراث طبیعی در قم شامل ۳ اصله درخت کهنسال و یک مورد تالاب بهشت معصومه (س) به انجام رسید.»
او گفت: «در سال گذشته سه میراث ناملموس (معنوی) شامل مراسم ۲۷ رمضان قم، مهارت بافت قالی گلفرنگ قم و مراسم تعزیه خوانی و شبیه خوانی دهه اول محرم روستای کاسوا در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.»
میراث‌بانان افتخاری قم
فرمانده یگان میراث فرهنگی قم با اشاره به کاهش جرایم در حوزه میراث‌فرهنگی استان گفت: «در سال گذشته با تلاش‌های شبانه روزی نیروهای یگان حفاظت میراث فرهنگی و همکاری نیروی انتظامی موضوع دستگیری حفاران غیرمجاز به‌صورت جدی پیگیری شد و در اولویت ماموریت‌های این فرماندهی قرار گرفت.»
سرهنگ فرامرز بازگیر در ادامه به ضرورت همکاری میراث‌بانان افتخاری با یگان حفاطت میراث‌فرهنگی استان اشاره کرد و افزود: «در یک سال گذشته برخی ائمه جمعه بخش‌ها، بخشداران به منظور حفظ و صیانت از آثار تاریخی و فرهنگی به عنوان میراث‌بان افتخاری تعاملات خوبی با یگان حفاظت داشته‌اند.»
او با اشاره به نظارت مستمر از آثار و ابنیه فرهنگی و تاریخی استان در طول سال گفت: «در سال گذشته ۱۹ مورد حفاری غیرمجاز در استان انجام شد که به دستگیری ۲۱ متهم منجر شد»
