شناسنامه من حرم فاطمه معصومه(س) است

گفتگو با محمدتقی کوه خضری هنرمند صنایع دستی قم

شناسنامه من حرم فاطمه معصومه(س) است

با دسته گلی که درهنگام تعویض گل های صحن فاطمه معصومه(س) به نیت تبرک برایمان آورده بود وارد دفتر شد. دستان هنرمندش نمی لرزید همچنان با قدرت بود و پرتوان، اما درعمق چهره اش که امروز گرد پیری نشسته غمی عمیق و کهنه دیده می شد، این مرد هنرمند گمنام شهرمان همه عمرش تکه تکه های آینه  را برش داده و با هنرمندی تمام در کنار هم چیده ،طرح و نقش زده بر سقف و ایوان حسینه ها، مساجد و حرم ها آثار ماندگاری خلق کرده ، اما اثری از نام وی در هیچ جا وجود ندارد اسامی شاگردانش هست، اما اثری از وی دیده نمی شود، مگر هنرمندی تنها به اسم و رسم ختم می شود؟ البته که نباید اینگونه باشد  او یک هنرمندان بزرگ این شهر مان است واگر درو دیوار حرم کریمه اهل بیت زبانی برای سخن گفتن داشت به طور حتم از روزهایی می گفت که محمد تقی کوه خضری با تعهد و مسئولیت در آنجا به آینه کاری مشغول بوده وهست.این هنرمند حرف های زیادی برای گفتن دارد که درادامه می خوانید:

درابتدا برای شناخت بهتر معرفی کوتاهی از شما داشته باشیم.

محمد تقی کوه خضری هستم متولد سال 1321 قم، بزرگ شده کوچه سید عبدالله گذر خان سه نسل است که در خدمت فاطمه معصومه (س) هستیم وهم اکنون من خادم دختر سول خدا هستم و به این سمت افتخار می کنم.
کی و از چه زمانی به هنر اینه کاری رو آوردید ؟

چهار سال قبل از این که به سربازی بروم درحرم فاطمه معصومه(س) شاگرد آینه کار بودم و طی همین چهارسال همه فوت و فن هنر آینه کاری را یاد گرفتم حتی در زمان مرخصی های سربازی آینه کاری می کردم.
درباره این آینه کاری بگویید که چه ظرفت های دارد و اینکه کاربردش چیست؟

الان آینه‌کاری یک رشته دانشگاهی شده است و ودرجه بندی دارد و طبق استاندارد که در پایه‌های یازدهم و دوازدهم اجرا می‌شود، هنرجو می‌تواند با استفاده از ابزارهای برش طرح‌های سنتی و تزیینی آینه را برش داده و به تولید بپردازد.واما کاربرد همانطور که می دانید این هنر سنتی است از مهم‌ترین فضا‌های معماری ایرانی و بیشتر در خانه‌های سنتی به چشم می‌خورد، به لحاظ فرم و جایگاه و ابعاد متنوع است، وعملکردهای زیادی دارد.گونهٔدیگری از آن با ستون‌های متنوع در جلو و ارتفاعی برابر سقف و عرضی کم رواق نام دارد.زیباترین وعالی‌ترین ایوان‌ها در مساجد و بناهای اسلامی ایران است و ایوان‌های ایرانی اغلب بلند و متناسب با بنا با طاق‌نماهای بسیارجالب و متنوع ساخته شده‌اند. ایوان آینه حرم حضرت معصومه (س) که نماد فرهنگی استان قم نیز محسوب می شود نمایانگر جلوه بی نظیر و زیبای این هنر است.

نمونه آثار شما در کجاها می توان دید؟

شناسنامه کار من همان حرم فاطمه معصومه (س) است از جوانی تا پیری درانجا کار کرده ام ، امروز هم که به عنوان خادم هستم بیشتر کارهای تعمیرات آینه کاری حرم را انجام می دهم. نمونه کارهای جوانی من در حرم حضرت زینب(س) در دمشق و شاه چراغ(ع) شیرازاست که وهمچنین درامکان مجلی مانند کاخ نیاوران وسعدآباد نیز کارهای جوانی من هست، همچنین حسینه ای در احمدیه کویت آینه کاری کرده ام  که نمونه آثار من است.

از کارهای خودتان راضی هستید ؟

بله شکر خدا کاری که من انجام داده ام حرم حضرت زینب(س) بعد از پنجاه سال هنوز هم نیاز به تعمیر ندارد این بخاطر همان مسئولیتی است که در حین انجام کار داشته ام و از این نظر راضی هستم، یک نمونه کاری دیگر در یکی از حسینه های قم انجام دادم که برای دوران جوانیم هست وقتی خواستند تغییری در بنا ایجاد کنند مهندسش به سراغم آمد و از من خواست که آینه کاری انرا با سلیقه خودم مثل گذشته برعهده بگیرم وانجامش دادم، به نظرمن هنرمندان امروز چندان اهل تعهد نیستند و خیلی دلسوزانه کار نمی کنند درگذشته تعهد و مسئولیت حرف اول را می زد، ولی امروزهنرمندان فقط می خواهند کار را تحویل دهند، من در تمام کارهایی که انجام دادم یک متر کار را با 95سانتی متر تحویل می دادم الان هنرمندان آینه کار از یک مترآینه کاری 75سانتی متر تحویل می دهند که این به عدم تعهد هنرمند باز می گردد.که امیدوارم این شرایط واین رویه تغییرکند.

چه تعداد شاگرد تربیت کرده اید؟

اول از همه بگویم هنر اینه کاری بر اساس علاقه است هرکسی نمی تواند دراین هنر باقی بماند کسانی که مانده اند عاشق این هنر هستند مثل خودم از معروفترین شاگردانی که تربیت کرده ام محسن شریفی است که نمونه کار او در قم زیاد است وهمچنین نمونه کار او در شاه عبدالعظیم هم هست من به وجودشان افتخار می کنم و همچنین محمد عبدالهی، حسن رضوانی از آینه کارانی هستند که این هنر را ازمن آموخته اند.

مهمترین ابزار کار هنرمند آینه کارچیست ؟

یک الماس شیشه برای برش آینه و یک متر دیگر ابزار خاصی نیاز ندارد بسته به ابتکار خلاقیت و دانش هنرمند نسبت به طرح و. نقش های سنتی هنرمند کارش را انجام می دهد من بیشتر مواقع به هنرجویان می گویم در برش ترس نداشته باشند تمرین کنند تا بتوانند به راحتی کار را یاد بگیرند.من شاگردی داشتم که دانشگاه می رفت و همین رشته آینه کاری را می خواند وقتی برای اموزش عملی پیش من آمد تکنیک برش را به گونه و به وی آموختم که دربخش عملی نمره کامل را گرفت و برگشت از من قدردانی کرد. نکته ای را بگویم ما الان درمیان کارهای هنری به رخ کشی نیازمندیم من درکلاسی که متقاضیان این هنرشرکت داشتند به آنها گفتم هنر رخ کشی در حال از بین رفتن است این هنر را یاد بگیرید این هنر یکی از هنرهای سنتی کشور ماست وباید آنرا حفظ کنیم.

درهنر آینه کاری چه طرح ها ونقش هایی وجود دارد؟

درهنر آینه کاری که ظرافت و زیبایی زیادی دارد مهمترین طرح آنها رسمی نام دارد ، که درمغرنس ها کاربرد دارد ، گل ،برگ ، لچک و همچنین لندنه سازی که ساختن گل وبرگ است که آثار هنری بسیار زیبا و منحصر بفردی از آن ساخته می شود.

آیا بیمه هنرمندان شمامل شما هم شده است ؟

نه بیمه هنرمندان به من تعلق نگرفته است دلیلش هم این است که بخاطر کارم مدام در سفر بودم برای مثال دو سال درقم کارمی کردم یک سال در سوریه و یک سال کشوری دیگر هم در کربلا و یا شهرهای دیگر به همین خاطر پاگیر یکجا نبودم که بتوانم خودم را بیمه کنم.

عمده مشکلی که دربین هنرمندان آینه کار وجود دارد چیست ؟

متاسفانه مشکلی که من درمدت عمرم از هم صنفان خودم دیدم یک تنگ نظری خاص است ، تنگ نظری که باعث شده آنطور که باید شناخته شویم شناخته نیستیم که فکر میکنم  توضیح دادنش برایم آسان نیست همین قدربدانید که دربین هنرمندان آینه کار تاکنون بیشتر سعی شده هنرمندان واقعی را محجور نگه دارند. 

اگرانتظارو یا سخنی با مسئولان دارید بفرمایید؟

من خواسته زیادی ندارم من موی سرم را در این هنر سفید کرده ام به قول قُدما دراین کار استخوان خرد کرده ام فرصت ایجاد کنند تا بتوانم این هنر را به نسل جدید آموزش بدهم ، من صفر تا صد این هنر را می دانم ذهن من لبریز دانسته های این هنر منحصر بفرد است تاهستم فرصتی ایجاد کنند به عنوان مشاوره آینه کاری سنتی بتوانم دانسته هایم را در زمینه حفظ ونگهداری این هنر در اختیار نسل جوان قرار دهم.

خواسته دیگرم این است که به هنرمندان بهای بیشتری بدهند به نظر من هنرمند صنایع دستی از جایگاه واقعی خودش برخوردار نیست درحالی که درگذشته بیشتر به هنربها داده می شد.

نکته مهم دیگر اینکه در شهرما هنرمند کم نیست بویژه هنرمندان صنایع دستی آن هم هنر آینه کار الان افراد هنرمندی می شناسم می شناسم که بیکار هستند ولی متاسفانه هنرمند از بیرون شهر می آورند نمونه ای که خبردارم، ولی نمی توانم بگویم این درست نیست که هنرمند صنایع دستی شهر بیکار باشد، ولی هنرمند از شهر دیگری بیاید وکار را بدست بگیرد این را به جرات می گویم که هنرمندان آینه کار قم بی نظیر هستند، اما متاسفانه از انها استفاده نمی شود که امیدوارم این رویه هم تغییر کند.

گفتگو به پایان امده بود اما حالا دیگر می توانستم بدانم چرا این هنرمند سالخورده شهرمان غمی در ته چهراش دیده می شود او یک هنر گمنام است درحالی که ازسوریه گرفته تا کربلا ، شاه چراغ وحرم بانو کریمه اهل بیت آثار هنریش وجود دارد، اما بی انکه نامی ازوی برده شود.از صمیم قلب برای محمد تقی کوه خضری وهمه هنرمندان گمنام شهرمان آرزوی عمری با برکت داریم باشد که درمدت عمر باقی مانده اش قدرش را بدانند و جایگاهش را بشناسند.